پیمان ابراهیم

ترامپ که در اولین سفر خارجی دوره اول ریاست جمهوری خود در سال 2017 به عربستان سعودی سفر کرده بود، مجدداً در سال 2025 و در اولین سفر خارجی دور دوم ریاست جمهوری‌اش، منطقه خلیج فارس و کشور عربستان سعودی را انتخاب کرده است. موضوعی که در ابتدای امر نشان دهنده نگاه فرصت محورانه ترامپ به منطقه دارد. بنابر گزارش‌ها، توافق‌نامه دفاعی که بین دو کشور عربستان و آمریکا در کاخ سلطنتی یمامه ریاض امضا شد، ارزشی نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار دارد که به موجب آن ریاض تجهیزات و خدمات پیشرفته‌ای از شرکت‌های آمریکایی دریافت خواهد کرد. بر پایهٔ اطلاعات منتشرشده از سوی کاخ سفید، این توافق دفاعی بخشی از تعهد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری عربستان در ایالات متحده است. این توافق همچنین شامل صادرات توربین‌های گازی و راهکارهای انرژی شرکت «جی‌ای» به ارزش ۱۴.۲ میلیارد دلار و هواپیماهای مسافربری بوئینگ ۷۳۷–۸ به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار نیز می‌شود. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که شرکت سعودی «دیتاولت» قصد دارد ۲۰ میلیارد دلار در مراکز داده و زیرساخت‌های انرژی مرتبط با هوش مصنوعی در ایالات متحده سرمایه‌گذاری کند. در همین زمینه ذکر چند نکته حائز اهمیت است: 1) جذب تریلیون ها دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند عربی منطقه در دوره اول و دوم ریاست جمهوری ترامپ در حالی هنرنمایی سیاسی و اقتصادی او را نشان می‌دهد که میلیاردها دلار مالیاتِ مالیات دهندگان آمریکایی صرف هزینه‌های جنگی و نسل کشی و پاکسازی قومی در فلسطین و غزه می‌شود و احتمالاً عایدی و سود حاصل از سرمایه گذاری‌های سخاوتمندانه کشورهای عربی منطقه در ایالات متحده نیز مجدداً در قالب موشک و بمب‌های پیشرفته بر سر زنان و کودکان بی دفاع فلسطینی و یمنی و ... ریخته خواهد شد. 2) نکته دیگر این است که اگرچه ترامپ در کنفرانس خبری دیروز در ریاض، سخنرانی همراه با توسعه و امیدواری برای کشورهای عربی منطقه داشت اما در عمل ثابت کرده است که نگاه او به منطقه و کشورهای آن صرفاً یک نگاه ابزاری و فرصت طلبانه است و در بزنگاه‌های سیاسی ابایی از خالی کردن پشت متحدین منطقه‌ای خود ندارد. تصاویر تاریخی دیدار زلنسکی با ترامپ در اتاق بیضی شکل کاخ سفید به وضوح نمایشگر غیرقابل اعتماد بودن ترامپ و اشتباه و خطای استراتژیک در دست دوستی دادن با اوست. 3) نکته دیگر اینکه با این جذب سرمایه خارجی تریلیون دلاری عملاً دست ترامپ پُر شده و هنگام بازگشت به ایالات متحده، به عنوان اولین دستاورد سیاسی و اقتصادی او در بهبوهه بحران‌های بین المللی و داخلی گریبانگیر آمریکا قلمداد خواهد شد. عدم توانایی حل مسائل و بحران‌های کوچک و بزرگ داخلی و خارجی ایالات متحده توسط ترامپ علیرغم شعارها و وعده‌های پوپولیستی او، فشار زیادی را روی دولت و کابینه او قرار داده بود و حال فضا کمی تغییر خواهدکرد.

❇️ 1. مقصد بی‌سابقه برای اولین سفر: برخلاف رؤسای جمهور پیشین، ترامپ سفر اول خارجی‌اش در سال ۲۰۲۵ را به عربستان، امارات و قطر انجام داد؛ نه برای دیپلماسی سنتی، بلکه برای جذب سرمایه و ثروت نفتی این کشورها.❇️ 2. باج مالی در ازای امنیت صوری: ترامپ در داووس اعلام کرد از عربستان حداقل ۱ تریلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌خواهد؛ در حالی که سعودی‌ها پیش‌تر ۶۰۰ میلیارد دلار تعهد داده بودند. امارات هم متعهد به سرمایه‌گذاری ۱.۴ تریلیون دلاری طی ۱۰ سال در آمریکا شده است!❇️ 3. اجلاس میلیاردرها در ریاض: همزمان با سفر ترامپ، اجلاس بزرگ سرمایه‌گذاری با حضور غول‌هایی مثل بلک‌راک، سیتی‌گروپ، آلفابت، آی‌بی‌ام، پالانتیر و دیگر شرکت‌های بزرگ وال‌استریت و سیلیکون‌ولی در ریاض برگزار شد؛ مکمل اقتصادی پروژه چشم‌انداز ۲۰۳۰ بن‌سلمان. ❇️ 4. نفت شما، امنیت ما؟ یا توهم امنیت؟ در ظاهر، آمریکا به این کشورها امنیت می‌فروشد، اما تجربه‌هایی چون شکست عربستان در یمن و موشک‌باران آرامکو نشان داده که این امنیت، اغلب گران، ناکارآمد و توهمی است!❇️ در مجموع، سفر ترامپ به سه کشور حاشیه خلیج فارس ترکیبی از اهداف دیپلماتیک و منافع تجاری خانوادگی است که واکنش‌های متفاوتی را در سطح بین‌المللی برانگیخته است. این سفر که نشان‌دهنده رویکرد جدید دولت آمریکا در غرب آسیا و خلیج فارس بوده و ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر روابط آمریکا با کشورهای منطقه و بر تحولات منطقه‌ای داشته باشد، می‌تواند است باعث تقویت روابط آمریکا با عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس شود. ❇️ به طور کلی، چشم‌انداز سفر ترامپ به کشورهای حاشیه خلیج فارس مثبت است، اما چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند مانع از تحقق کامل اهداف مورد نظر به ویژه برای سه کشور عربی میزبان ترامپ شود.

دونالد ترامپ در سفر جدید خود به خاورمیانه، به دنبال تکمیل پیمان ابراهیم است، که چهار کشور عربی را در بر می‌گیرد و هدف آن «صلح گرم» با اسرائیل است. با این حال، نگرانی‌های جدی از آینده فلسطین و واکنش منفی مسلمانان، به ویژه در عربستان سعودی، مانع از عادی‌سازی روابط با تل‌آویو شده است. ❇️ سفر ترامپ و چالش‌ها: در گذشته، تلاش‌هایی برای پیوستن عربستان به پیمان ابراهیم وجود داشت که شامل کریدور «آیمک» و سفرهای مختلف بود، اما حملات «طوفان الاقصی» این روند را پیچیده کرد.❇️ فشارها و تحولات جدید:افکار عمومی جهان اسلام به شدت ضد اسرائیل است و 95 درصد مخالف عادی‌سازی روابط هستند. ترامپ احتمالاً در سفر اخیر خود، توافقات غیرنظامی و تجاری جدیدی با عربستان به امضا رسانده که در آن تسلیحات پیشرفته مطرح خواهد بود. ❇️ اسرائیل و غزه: ایالات متحده طرح‌هایی برای آتش‌بس و بازسازی غزه در دست دارد که ممکن است خواسته‌های اسرائیل را تحت‌الشعاع قرار دهد. همچنین، انتقادهای داخلی از نتانیاهو به دلیل تغییرات در سیاست‌های آمریکا و اسرائیل افزایش یافته است.

سفر وزیر امور خارجه آمریکا به منطقه را می توان در چارچوب سیاست‌های کلان واشنگتن برای تضعیف محور مقاومت و تقویت هژمونی خود تحلیل کرد. در این راستا می توان به اهدافی نظیر: تلاش برای عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی، پیگیری طرح ترامپ مبنی بر مهاجرت و کوچ اجباری مردم غزه به اردن و مصر و بازسازی و مدیریت غزه توسط آمریکا، بحث آینده سوریه و لبنان (که در ابتدای امر مخالف غرب و اسرائیل نباشد، کاملاً غیر مسلح و ضعیف شده باشد و نهایتاً با طرح‌ها و ایده‌های غربی و آمریکایی همراهی و هم راستا باشد) اشاره کرد. در نهایت عمده هدف آمریکا از راه اندازی این سفر چند روزه و چند جانبه سیاسی به غرب آسیا، تشدید تصور غلط «ایران هراسی» در منطقه و تلاش برای ایجاد اجماع بر علیه ایران و همچنین جلوگیری از اتحاد و ائتلاف عربی و اسلامی در برابر غرب و آمریکا می‌باشد. ترس و نگرانی آمریکایی‌ها مبنی بر اینکه طرح کوچ اجباری ترامپ ممکن است تا منطقه را بر علیه آنان متحد کرده و ایران را رهبر ائتلاف ضد آمریکایی کند، باعث کرده است که پیش دستی کرده و این سفر و رایزنی‌های دو جانبه و چند جانبه را ترتیب دهند. در همین راستا ایجاد بحران‌های داخلی در کشورها و سرگرم سازی مردم منطقه به موضوعات حاشیه‌ای برای از یاد بردن موضوع اول جهان اسلام «فلسطین» نیز بسیار محتمل و جزء سناریوها و اهداف پشت پرده آمریکایی به شمار می‌رود.

ترامپ پس از روی کار آمدن، به شدت به دنبال تکمیل طرح عادی سازی روابط بین کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی و در ذیل آن نیز احیای کریدور آی مک برای ضربه به دو کریدور شمال- جنوب روسیه و کریدور یک کمربند- یک جاده چین خواهد بود که هر دو پروژه هم از ایران می گذرد. ترامپ می‌داند که طرح تکمیلی صلح ابراهیم و کریدور آی مک، جز با آرامش و توافق با ایران امکان پذیر نیست. جمهوری اسلامی ایران ‌تواند در یک طرح موازی با ائتلاف با مخالفان طرح ابراهیم (ائتلاف ایرانی ـ عربی ) و جنبه سازمانی و رسمی دادن به آن، اثر پیمان ابراهیم بر منطقه را کاهش دهد. به نظر می‌رسد عربستان به عنوان مرکز ثقل پیمان ابراهیم باید هدف دیپلماسی و رایزنی جمهوری اسلامی ایران باشد تا از عوارض این پیمان کاسته و کریدور آی مک هم کارایی اصلی خود را از دست دهد.

دولت‌های مختلف آمریکا همواره سیاست‌هایی را برای منطقه حساس و استراتژیک غرب آسیا طراحی کرده‌اند که هدف اصلی آن تأمین منافع رژیم صهیونیستی، محدود کردن قدرت محور مقاومت، و اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران بوده است. دولت جدید ایالات متحده نیز از این قاعده مستثنی نیست و با طرح برنامه‌های مختلف درصدد پیشبرد اهداف خود در این منطقه است. با این حال، همان‌گونه که تاریخ نشان داده است، محور مقاومت همواره به‌عنوان یک سد محکم در برابر این طرح‌های استکباری ایستادگی کرده و بسیاری از نقشه‌های آن‌ها را ناکام گذاشته است.

برنامه محور غربی- عبری- عربی برای نواف سلام این است که در راستای انزوای حزب الله و خلع سلاح آن گام بردارد در حالی که این مهم را نتواند جامه عمل بپوشاند از طرف سعودی و آمریکا طرد خواهد شد. قبلاً این ماموریت به سعد حریری هم واگذار شده بود که وقتی نتوانست انجام دهد سعودی به طرز تحقیر آمیزی حریری را طرد نمود. به نظر می رسد این قاعده برای نواف سلام نیز تکرار گردد. حزب الله در طول حیات سیاسی خود فراز و فرود های زیادی را پشت سر گذاشته و با حفظ اصول، عمل گرایی را در لبنان دنبال کرده است و به خوبی چالش ها را تبدیل به فرصت کرده است به دلیل اینکه از ساخت درونی مستحکمی برخوردار است و عقبه اجتماعی قدرتمند، پابه کار و فداکاری دارد بنابراین حزب الله، شرایط چالشی موجود را مدیریت می کند. جبهه مقاومت محاسبات راهبردی دشمن را تغییر می دهد و در شرایط مناسب ضربات اساسی و راهبردی به صهیونیست ها وارد می کند که این چنین دچار خطای محاسباتی نگردند. درست است بعضی از عناصر و کلیدی مقاومت شهید شدند اما بازی ادامه دارد و استراتژی مقاومت کیش و مات کردن آمریکا در منطقه و فروپاشی از درون صهیون هاست. این مهم محقق خواهد شد و دوره ترامپ، مقاومت شگفتانه های زیادی رو خواهد کرد و ما در میانه تقابل تاریخی هستیم نه در انتهای آن.

مهمترین مزیت صلح با عربستان سعودی برای اسرائیل آن است که عربستان به عنوان قطب و رهبر جهان عرب از گردونه مخالفان این رژیم خارج شده و سایر کشورهای عربی باقیمانده نیز به آسانی به قطار صلح خواهند پیوست؛ چنین اقدامی اسرائیل را از انزوای طولانی خارج ساخته و قدرت مانور این رژیم را در پرونده های مختلف داخلی و خارجی افزایش خواهد داد.