کلاف در هم تنیده سیاست در عراق

شرایط پیچیده تحولات سیاسی و امنیتی عراق در هفته های اخیر بیش از هر زمان دیگری ارائه برآورد از آینده رویدادهای این کشور را دشوار ساخته است. طبیعت در هم تنیدگی پدیده های سیاسی، اجتماعی و امنیتی از یک سوی و ناهمگونی عناصر و مولفه های موثر بر فضای تحولات عراق در ابعاد گوناگون از سویی دیگر، بر این پیچیدگی افزوده است.

روند حوادث سیاسی اخیر عراق در امتداد اعتراضات اکتبر 2019 این کشور قابل تفسیر است چرا که مقوله مهم انتخابات زودهنگام پارلمانی در نظام سیاسی عراق که انتخاب دو رکن اساسی آن یعنی مجریه و مقننه بدان وابسته است محور مطالبات بازیگران داخلی اعم از مردم، احزاب،  جریانات سیاسی و مرجعیت و همچنین بازیگران خارجی مهم بود. 

از اکتبر 2019 تاکنون، علاوه بر اصلاح قانون انتخابات در پارلمان عراق، دولت فعلی نیز که از آن به دولت بحران، دولت موقت، دولت انتقالی و...  تعبیر می شود تلاش های مختلفی در راستای فراهم کردن مقدمات این رویداد سیاسی انجام داد به نحوی که تا چند روز پیش روند جاری حکایت از برگزاری انتخابات در 18 مهرماه سال جاری داشت. اما دو حادثه در سطح سیاسی و امنیتی، تحقق این برآورد را دچار تردید کرد که اجمالا بدان می پردازیم:

الف- اعلام عدم مشارکت مقتدا صدر رهبر این جریان تاثیرگذار در انتخابات به بهانه آنچه که وی فساد و خیانت و دخالت های خارجی خوانده است و در پی آن اعلام انصراف چهره های وابسته به صدر از حضور در رقابت های انتخاباتی  بر التهاب فضای سیاسی نه چندان آرام عراق

 

افزود. او همچنین به این حد اکتفا نکرد بلکه با تعطیلی دفتر سیاسی صدر همه فعالیت های آن را به حالت تعلیق در آورد. در ارزیابی علل اتخاذ چنین تصمیمی اشاره به نکات ذیل ضروری است 

1- پس از سال 2003 و استقرار نظام سیاسی کنونی، فعالیت های کمی و کیفی جریان صدر در بدنه سیاسی و اجتماعی و به طور کلی در هرم توزیع قدرت عراق رشد چشمگیری یافته است. جریان صدر که کسب مناصب قدرت را مزد سالها مبارزه با دیکتاتوری رژیم سابق دانسته و بر این باور است که نجاتبخش عراق بحران زده است، در بازه زمانی اکتبر 2019 تا چند ماه قبل بر پیروزی قاطع خود را در انتخابات پیش روی و انتخاب نخست وزیر وابسته به خود اطمینان داشت.

 

لذا در صدد بر آمد تا از طریق همپیمانی با حزب دمکرات کردستان و به طور ضمنی با ائتلاف تقدم وابسته به محمد الحلبوسي رئيس فعلي پارلمان با تشکیل فراکسیون اکثریت (کتله اکبر) علاوه بر تحقق این امر، حتی در انتخاب رئيس جمهور و ریاست پارلمان نیز به ایفای نقش بپردازد.

 

اما اتفاقاتی مانند کاهش نرخ برابری دینار در مقابل دلار که افکار عمومی رئيس بانک مرکزی وابسته به صدر را در این  تصمیم سهیم می دانستند و نیز حادثه بیمارستان ابن خطیب بغداد در دوره وزیر بهداشت صدری به کاهش محبوبیت این جریان منجر شد. این موضوع مانعی برای تحقق آرمانهاي صدری به شمار می رفت و خبر از نتایج نه چندان مهم صدر و ائتلاف سائرون می داد. از این روی مقتدا صدر با اعلام تحریم انتخابات و شعارهای عام پسندی مانند اعلام دفاع از مردم، برائت از فاسدین و دفاع از عراق در برابر دخالت های خارجی با هدف تبریک مجدد پیشران های اجتماعی وابسته به خود، بار دیگر در صدد برآمد تا بخشی از  کاهش محبوبیت را جبران نماید.

 

2- افزون بر عدم قطعیت پیروزی صدر در انتخابات خسارت دیگری که متوجه صدریون بود از دست دادن مناصب در دوره پساانتخابات است. این جریان در دوره مصطفی الکاظمی امتیازات بی شماری را به دست آورده و برای حفظ آن حتی چشم بر بسیاری از سياستهاي غلط و ضد مقاومتی نخست وزیر بست. اعلام عدم مشارکت در انتخابات در نظر مقتدا یکی از عوامل عدم برگزاری انتخابات و استمرار فعالیت این جریان در بدنه قدرت محسوب می شود.

 

ب- حادثه انفجار در شهرک صدر که بار دیگر صدریون را در کانون توجه رسانه ها و محافل سیاسی قرار داد به عنوان یک حادثه امنیتی زمینه را برای تعویق انتخابات فراهم می سازد که انتظار می رود با توجه به طبیعت امنیتی و سیاسی عراق چنین حوادثی در آینده و آستانه انتخابات روند صعودی به خود بگيرد و مانعی برای تغییر در بدنه سیاسی عراق باشد.