بسیاری از تحلیل گران معتقدند که اکنون جهان در مرحله جدیدی از نظم نوین جهانی قرار گرفته است که این نظم نوین نیز بازیگران جدید و نوظهوری دارد که مترصد نقش آفرینی های گسترده هستند. بعد از جنگ جهانی دوم که نظام دوقطبی در جهان شکل گرفت، همگی از وقوع رخدادی در جهان خبر می دادند که در نهایت منجر به یک قطب بندی های جدید شد. برهمین مبنا و بعد از فروپاشی شوروی سابق، آمریکا خود را تنها قدرت جهانی نامید و نظم نوین جهانی را مطرح کرد و با ارائه برخی نسخه ها همچون «پایان تاریخ» و «دهکده جهانی» و با تدوین «استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن ۲۱» مترصد ایجاد نظم نوین جهانی بودند که تا قبل از سال 2010 میلادی قواعد نظم جدید را بر جهان حاکم نمایند. بعدها یک سری تغییرات در مسائل جهانی رخ داد و آمریکا نظام جهانی را تک- چندقطبی نامید و خود را به عنوان هژمون و سایر کشورها را به عنوان قطب های زیر مجموعه تعریف کرد.
طی سال های گذشته به دلیل وقوع رخدادهای مختلف، بسیاری نظم نوین جهانی را مطرح می کنند که دیگر قدرت های سابق در آن نقشی ندارند و قدرت های جدیدی ظهور و بروز پیدا کرده اند. این دو رخداد که تاثیرگذاری آنها در مسائل جهانی زیاد بوده است، کرونا و جنگ روسیه و اوکراین بود. در کرونا بسیاری از کشورهای قدرتمند زمین گیر شدند و اقتصاد آنها علناً ورشکسته شد. بعد از جنگ روسیه و اوکراین نیز بسیاری نظم لیبرال- دموکراسی مدنظر آمریکا را شکست شده می دانند و در مقابل مدعی ایجاد نظم های نوظهور براساس بازیگران جدیدی هستند. یکی از بازیگرانی که در تغییر نظم کنونی و آینده نظم جدید نقش مهمی داشته است، ایران است. اکنون سوال این است که ایران چه نقشی و بنابر چه مختصاتی در آینده نظم نوین جهانی تاثیرگذار است؟ در این رابطه ذکر چند نکته قابل تامل است:
الف) در عرصه انرژی: بعد از جنگ روسیه و اوکراین، مساله انرژی به مهم ترین مساله در سطح جهان تبدیل شده است. به اذعان تحلیگران غربی هر بازیگری که در در مقطع فعلی بتواند در عرصه انرژی دست برتر را داشته باشد، در آینده نقش تاثیرگذار در بازار انرژی و قطب های قدرت خواهد داشت. از سوی دیگر بسیاری از کشورها برای تامین انرژی موردنیاز خود نیاز به منابع جایگزین دارند که یکی از این منابع ایران است. تاکنون نیز درخواست های فراوانی برای نفت ایران به دلیل کیفیت و موقعیت جغرافیایی ایجاد شده است که نشان دهنده اهمیت ایران در بازار انرژی است. عدم تمکین کشورها از تحریم های نفتی آمریکا، ارسال نفت کش های ایرانی به لبنان و قبل از آن به ونزوئلا همگی نشان دهنده نقش مهم ایران در عرصه انرژی است.
ب) عرصه نظامی و تکنولوژی: ایران برخلاف آمریکا که از قدرت نظامی خود به صورت نامشروع استفاده می کند، براساس سند دفاعی از پیشرفت های نظامی در جهت استفاده از تکنولوژی های فناورانه استفاده می کند. نمونه بارز آن ماهواره بر قائم 100 است که علاوه بر ایجاد بازدارندگی، در صنعت هوافضا نیز استفاده می شود و اکنون ایران به عنوان یک کشوری شناخته می شود که توانایی پرتاب ماهواره را در سطح جهانی براساس یک سیستم کاملا بومی دارد.
ج) فروپاشی هژمون غرب: نظم جدیدی که در آینده در حال شکل گیری است، ظهور قدرت های جدیدی است که برپایه مقاومت شکل گرفته اند و در این راستا می توان به انصارالله در یمن اشاره کرد. از طرف دیگر نقش محور مقاومت در ناکامی آمریکا در ساقط نمودن دولت سوریه، ناتوانی در حذف انصارالله از یمن و ناتوانی در حفظ تروریست‌های داعش کاملاً مشهود است. این امر منجر به آن شده است که یک تغییر شکل هندسه ای در نظم آینده جهانی در حال رخ دادن باشد که مختصات آن برپایه زوال آمریکا و افول آن و در مقابل حرکت به سمت شکل گیری یک نظم نوین جدید باشد که مختصات آن نیز متفاوت از گذشته است.
د) در حوزه گفتمانی: ایران گفتمان جدیدی را تحت عنوان گفتمان مقاومت در سطح جهانی ارائه داده است که آمریکایی ها معتقدند، یکی از عوامل شکست نظم تک قطبی آنها محور مقاومت و گفتمان آن است که باعث شده است بسیاری از کشورها در مقابل واشنگتن بایستند. نظم نوین جهانی آینده گفتمان جدیدی را در خود خواهد داشت که مبتنی بر مقابله با نظام تک قطبی آمریکا و هژمونی آن در سطح جهان است.
ارزیابی نهایی
نظم نوین جهانی مختصاتی دارد که مهم ترین آن ورود بازیگران به این نظم و نقش آفرینی در آن است. ایران باید بتواند در هندسه جدید جهانی حضور فعالی داشته باشد و فراتر از مقیاس منطقه ای باید در مقیاس جهانی به تغییر وضع موجود کمک کند، زیرا در صورت عدم بهره برداری از آن سود مناسبی نیز نخواهد برد و اکنون جهان نیز مستعد شکل گیری نظم جدید است.