تانک ها، بازیگران جدید جنگ اوکراین

پس از هشت ماه کش‌وقوس، بالاخره انگلیس، آلمان و آمریکا مجوز ارسال انواع تانک‌های پیشرفته خود به اوکراین را صادر کردند. این تحولات نشانگر آینده نامعلوم جنگ اوکراین است. مسکو و بسیاری از تحلیل گران سیاسی ارایه تانک های سنگین غربی به کیف را به منزله جنگ نیابتی اروپا و آمریکا علیه روسیه ارزیابی می کنند. وزیر دفاع انگلیس نخستین شخصی بود که در تاریخ 14 ژانویه (24 دی ماه) با وعده تحویل تانک های سنگین شامل 14 فروند چلنجر 2 به کیف، موضوع ارائه خودروهای سنگین زرهی را به اوکراین مطرح کرد. به دنبال آن روز چهارشنبه 18 ژانویه (28 دی ماه) آلمان با وعده تحویل تانک های لئوپارد 2 و ایالات متحده هم با ارسال تانک های پیشرفته آبرامز، فاز جدیدی در جنگ اوکراین رونمایی کردند.

تانک‌های چلنجر 2 انگلیس، لئوپارد 2 آلمان و آبرامز- ام 1 آمریکایی به‌عنوان پیشرفته‌ترین تانک‌های ناتو به اوکراین اعزام خواهند شد. این تانک‌ها تقریباً در همه کشورهای اروپایی و حتی قاره آمریکا پراکنده است. با توجه به مجوزی که کشورهای سازنده برای فروش یا استفاده در کشورهای ثالث صادر کرده اند؛ همه اعضای ناتو با اعزام این تانک‌ها به اوکراین، عملاً وارد جنگ با روسیه می‌شوند.

هم‌زمان با شروع فصل بهار، موسم آب شدن برف‌ها از اواخر اسفند و گل‌آلود شدن میادین جنگ اوکراین است. تانک‌های غربی قرار است از اواخر اسفند و فروردین‌ماه به این جبهه‌ها وارد شوند. این فاصله زمانی علاوه بر ایجاد آمادگی و آموزش نیروهای اوکراینی، نوعی پوشاندن نقاط ضعف آن‌ها در جنگ در محیط گل‌آلود است.

کشیده شدن ارسال تانک‌ها به بهار، فرصتی نیز در اختیار روسیه قرار می‌دهد تا نسبت به انتخاب و ارسال سلاح‌های متناسب آمادگی لازم را کسب نماید. در حال حاضر بیش از دو هزار انواع تانک‌های روسی توسط نیروهای اوکراینی به غنیمت گرفته‌شده است و صدها نوع تانک پیشرفته T72 و نمونه‌های پیشرفته‌تر آن یعنی T90 نیز از سراسر اروپا و به‌ویژه اروپای شرقی جمع‌آوری‌شده و به جبهه‌های جنگ ارسال‌شده است. با توجه به افزوده شدن حجم عظیم تانک‌های آلمانی و آمریکایی به این تعداد، عملاً جنگ از ابتدای بهار سال آینده به طرز غیرقابل‌پیش‌بینی گسترده و خشن خواهد شد.

آلمان، فرانسه و اسپانیا به‌عنوان اعضای هفت‌کشور صنعتی و نیز بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی اروپا، با تغییراتی که در سبد مصرفی خود به عمل‌آورده‌اند تا حدودی توانسته‌اند بحران قطع انرژی روسیه را کنترل کنند. حتی کشورهای لهستان و آلمان از ابتدای سال جاری میلادی (11 دی‌ماه) علیرغم مجوزی که برای استفاده از نفت خط لوله دروژبا داشته‌اند؛ بهره‌برداری از آن را متوقف کرده‌اند. در مقابل با عراق و دیگر کشورهای عربی و حوزه مدیترانه قراردادهایی در حوزه انرژی امضا کرده‌اند تا بتوانند نیازهای سال آینده خود را تأمین کنند.

تغییرات پیاپی که در سطح وزرا و حتی دولت‌های اروپایی به وجود آمده، نشانگر سیر تحولات به سمت یکدست و یک‌صدا شدن مقامات اروپایی و آمریکایی در مقابل روسیه است. همچنان که پیش‌ازاین وزرای دفاع سابق آلمان با استفاده از تانک‌های این کشور در مقابل روسیه مخالفت کرده و خواهان کنترل دامنه جنگ و تنظیم روابط با مسکو بودند؛ اما با چند بار استعفا و انتساب، عملاً این مخالفت‌ها از میان برداشته شد. این تغییرات ادامه خواهد یافت و مقامات اروپا در میان‌مدت علیه روسیه متحدتر و منسجم‌تر خواهند شد. اما در صورت طولانی شدن جنگ، ممکن است شرایط به‌گونه‌ای دیگر رقم بخورد. این باسیاست پیشین روسیه مبنی بر ایجاد اختلاف در جبهه غرب در تضاد است.

حجم کمک‌های مالی به اوکراین در سال 2022 بیش از 151 میلیارد دلار بوده است که یک‌سوم آن به کمک‌های نظامی اختصاص داشت. بر اساس پیش‌بینی‌ها، این حجم در سال جاری نیز تکرار و حتی افزایش خواهد یافت. با توجه به بودجه سالانه 51 میلیارد دلاری روسیه، این کمک‌ها و تنوع تسلیحات و آموزش‌هایی که به نیروهای اوکراینی داده می‌شود؛ توان پشتیبانی روسیه برای جنگ را تحت تأثیر اساسی قرار دهد. با توجه به اینکه اروپا پیش‌ازاین جنگ، بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه بوده است و این کشور الآن باید درآمد عظیم خود از این ناحیه را از جای دیگری تأمین کند لذا اهمیت همسایگان و به‌ویژه همسایگان نزدیک مثل ایران و چین و هند و ترکیه از اولویت بیشتری برخوردار است.

بروز جنگ گرچه باعث رونق برخی صنایع خاص در کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و آلمان و انگلیس شده است اما در دیگر بخش‌های صنعتی و خدماتی این کشور رکود ایجاد شده است. این اتفاق همراه با افزایش قیمت حامل‌های انرژی و نیز تشدید کرونا، رشد اقتصادی در غرب و به‌تبع آن در چین و هند را هم تحت تأثیر قرار داده است بنابراین تبادلات مالی و درآمدهای ارزی این کشورها را هم کاهش داده و عملاً توان پشتیبانی آن‌ها از روسیه را هم تضعیف می‌کند.

غرب گرچه نگران گسترش دامنه جنگ است اما از رونق بازار پرسود تسلیحاتی خود نیز خوشحال است. کشورهای اروپای شرقی تقریباً تمام تسلیحات و سامانه‌ها و ادوات جنگی دوران شوروی و روسی را در این جنگ مصرف کرده و به نمونه‌های غربی جهت جایگزینی نیاز مبرم داشته و در حال انعقاد قراردادهای صدها میلیارد دلاری برای جایگزینی آن‌ها با نمونه‌های غربی و به‌ویژه آلمانی و انگلیسی و آمریکایی هستند. این رونق هزینه‌های تحمیل‌شده بابت افزایش بهای انرژی را پوشش خواهد داد.