خواسته های دمشق از نشست مسکو

   قرار است مسکو، پایتخت روسیه میزبان نشستی چهارجانبه با حضور معاونان وزرای خارجه کشورهای روسیه، ترکیه، ایران و سوریه باشد. هدف این نشست ایجاد شرایط لازم برای برگزاری نشست دیگری در سطح وزرای خارجه در چارچوب همگرایی ترکیه و سوریه خواهد بود.

چندی پیش مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی مشترکی با حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود اعلام کرد که در مسکو، پایتخت روسیه نشستی با حضور معاونان وزرای خارجه سوریه، ترکیه، ایران و روسیه در چارچوب روند همگرایی میان دمشق و آنکارا برگزار خواهد شد. پیشتر ایران یکی از طرف‌ ها برای ایفای نقش میانجی جهت همگرایی میان آنکارا و دمشق بود.

آنکارا و دمشق اواخر سال گذشته میلادی پس از توقف روابط در سال 1390، به دلیل تحولات سوریه و مخالفت دمشق با هرگونه اقدام منطقه‌ ای برای ممانعت از وخامت اوضاع در سوریه، روند همگرایی سیاسی را آغاز کردند.

این در حالی است که دمشق با توجه به نیاز آنکارا به توافق با سوریه پیش از انتخابات سراسری این کشور در تاریخ 24 اردیهشت 1402، سقف خواسته‌ های خود را افزایش داده است.

در واقع، دمشق از اختلافاتی که در حال حاضر در ترکیه میان دولت و مخالفان پیش از انتخابات سراسری ایجاد شده آگاه است و طبیعی است که برای تحمیل شروط خود تلاش کند. طبق آخرین  نظرسنجی ها شرایط اردوغان در انتخابات آتی چندان امیدبخش نیست و به همین دلیل اردوغان سعی دارد جداقل در پرونده سوریه گام هایی بردارد تا به نحوی موقعیت خود را در انتخابات آینده بهبود بخشد.

در این در حالی است که برخی رسانه های سوری احتمال برگزاری نشست چهارجانبه در سطح معاونان وزرای خارجه در مسکو در تاریخی که وزیر خارجه ترکیه چند روز قبل تعیین کرد، بعید دانسته و دلیلش را این می دانند که دمشق هنوز تضمین ‌هایی را که پیش از این برای قدم گذاشتن در مسیر عادی ‌سازی روابط خود با آنکارا اعلام کرده بود، دریافت نکرده است.

یکی از خواسته های مهم سوریه خروج نیروهای ترکیه ‌ای از سوریه است، لذا این نشست تا زمانی که دمشق این تضمین ‌ها را دریافت نکند، برگزار نخواهد شد. سیاست کلی دمشق استقبال از تمامی تلاش‌ ها برای آغاز گفت ‌وگو با آنکارا مطابق اصول و اولویت‌ هایش است که در راس آنها بازپس ‌گیری اراضی اشغالی در مناطق شمالی می باشد.

حاکمیت سوریه حضور ارتش ترکیه در شمال سوریه به ویژه در غرب و شرق فرات را به منزله اشغالگری می ‌داند و بارها از ترکیه خواسته است نیروهای خود را از این منطقه خارج کند.

ارتش ترکیه طی سال های گذشته پس از عملیات های متعدد (مانند سپر فرات، شاخه زیتون و چشمه صلح)، به بهانه مقابله با کردهای جدایی طلب، پایگاه‌ های متعددی در شمال سوریه در حومه‌ های شمالی ادلب و حلب و به طور خاص در دو منطقه تل ابیض و راس العین در شرق رودخانه فرات برپا کرده است.

در واقع، آنکارا در سال 2016 یک استراتژی پیشگیرانه اتخاذ کرد و عملیات های متعددی را در عراق و سوریه انجام داد. هدف کوتاه مدت این راهبرد از بین بردن تهدیدهای مختلف ناشی از بازیگران غیردولتی فراتر از مرزهای ترکیه و امن کردن شهرهای مرزی کشور بود. مقامات ترکیه همچنین گسترش پ ‌ک ‌ک و گروه‌های وابسته به آن، حزب اتحاد دموکراتیک و یگان ‌های مدافع خلق را تهدیدی اساسی برای امنیت ملی کشور دانسته و از این رو، هدف از این عملیات جلوگیری از تروریسم و ایجاد کریدور در کنار مرزهای جنوبی کشور عنوان شد.

از این منظر، توجیه آنکارا این است که ما اراضی سوریه را اشغال نکردیم و حضور ما در این اراضی با هدف مبارزه با تروریسم و حمایت از مرزها و تمامیت ارضی‌ کشورمان است.

خواسته دیگر دمشق علاوه بر مساله حضور نیروهای ترکیه ‌ای در خاک سوریه، پایان دادن آنکارا به حمایت خود از «ارتش ملی سوریه» و دیگر گروه های مسلح سوری در شمال این کشور می باشد تا شرایط برای بازگشت نیروهای ارتش سوریه به این منطقه فراهم شود.

دمشق در حال حاضر به دنبال تثبیت مشروعیت خود از طریق حضور در منطقه و جهان عرب و بازگشت به اتحادیه عرب است. این در حالی است که آنکارا نیز در پی آن است که تا قبل از انتخابات ماه مه 2023، پرونده سوریه را از دست مخالفان خارج کند.

به گفته برخی ناظران آنکارا در حال حاضر و پیش از انتخابات، آمادگی برای عمل به خواسته‌ های دمشق در مورد جدول زمانی خروج از سوریه را ندارد، زیرا از یک سو زمان زیادی در اختیار ندارد و از طرفی، هر گونه عقب نشینی را به مثابه تهدید تمامیت و امنیت ملی خود از سوی گروه های کرد با محوریت نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) قلمداد می کند. ترکیه اعلام کرده زمانی دست به عقب نشینی خواهد زد که که تهدیدهای تروریستی از بین برود و یک راه‌ حلی سیاسی ایجاد شود و ثبات و آرامش در منطقه ایجاد شود.

گفته می شود ترکیه به دنبال یک اقدام مشترک با دمشق برای مبارزه با قسد است که کنترل بخش شمال شرقی سوریه را در دست داشته و مورد حمایت آمریکا قرار دارد و تا زمانی که خطر داعش در سوریه وجود دارد، واشنگتن مانع هر گونه تلاش برای نابودی آنها می ‌شود.

ترکیه همچنان در حال گسترش نفوذ خود در شمال سوریه، یعنی مناطق خارج از کنترل دمشق است. این مناطق شامل استان ادلب (تحت کنترل هیئت تحریر الشام) و نیز حومه‌ های شمالی و شمال شرقی حلب و بخش ‌هایی از منطقه شرق رودخانه فرات است.

در مقابل، دولت اسد می ‌داند که این درخواست چندان واقعی و عملی نیست؛ اما مذاکرات را با سقف بالایی آغاز می‌ کند تا امتیازهای بیشتری بگیرد. تحقق خواسته های حداقلی دمشق، منوط به تلاش دیپلماتیک این کشور و نیز میزان نفوذ و میانجی گری سایر اطراف به ویژه روسیه در قبال ترکیه است.