تعرفه‌های جدید چگونه تجارت جهانی را متحول می‌کنند؟

با اجرای تعرفه‌های جدید آمریکا بر صادرات کانادا، سایه‌ای از عدم قطعیت بر بزرگ‌ترین شریک تجاری این کشور افکنده شده است. تعرفه‌هایی که سه شنبه ۱۴ بهمن ماه همزمان با ۴ مارچ با نرخ ۲۵ درصدی اعمال شد، نه‌تنها صنایع کلیدی مانند خودروسازی و فولاد را متزلزل می‌کنند، بلکه می‌توانند زنجیره‌های تأمین، اشتغال و رشد اقتصادی را به چالش بکشند. اما این تنش اقتصادی، صرفاً یک مسئله مالی نیست؛ پشت این تصمیم، انگیزه‌های سیاسی، رقابت‌های بین‌المللی و محاسبات انتخاباتی آمریکا نیز پنهان شده‌اند. این اقدام نه‌تنها بر صنایع کلیدی مانند خودروسازی و فولاد تأثیر خواهد گذاشت، بلکه ممکن است به یک جنگ تجاری گسترده‌تر بین آمریکا، کانادا، مکزیک، اروپا و چین منجر شود. در این گزارش، تأثیرات این تعرفه‌ها را بر اقتصاد کانادا، واکنش بازار‌های مالی، احتمال اقدامات تلافی‌جویانه و چشم‌انداز آینده تجارت جهانی بررسی می‌کنیم. آیا این آغاز یک جنگ تجاری گسترده‌تر است؟ آیا سیاست‌های ترامپ در نهایت منجر به موفقیت اقتصادی و سیاسی خواهد شد یا اختلافات داخلی و تنش‌های جهانی او را به چالش خواهند کشید؟ تنها زمان پاسخ این سوال را خواهد داد.

دلیل واقعی اعمال تعرفه‌ها چیست؟

بر اساس تحلیل کارشناسان، از جمله جان زکنر (Jon Zechner)، سرمایه‌گذار کانادایی، انگیزه‌های دونالد ترامپ، برای اعمال این تعرفه‌ها فراتر از مسائل اقتصادی است. برخی از این انگیزه‌ها عبارت‌اند از:

دلایل سیاسی و مالی: ترامپ به دنبال جبران کاهش درآمد‌های مالیاتی ناشی از سیاست‌های اقتصادی خود است. درآمد حاصل از تعرفه‌ها می‌تواند به کاهش کسری بودجه فدرال کمک کند.

مسائل امنیتی: یکی از بهانه‌های ترامپ برای اعمال تعرفه‌ها، مبارزه با قاچاق مواد مخدر به ویژه فنتانیل (Fentanyl) که از چین تأمین شده و از طریق کانادا و مکزیک به آمریکا راه پیدا می‌کنند. بر اساس گزارش‌های رسمی، در سال گذشته بیش از ۱۰۰ هزار نفر در آمریکا بر اثر مصرف بیش از حد مواد مخدر جان خود را از دست دادند که بخش قابل‌توجهی از آن مربوط به فنتانیل بوده است. دولت ترامپ این تعرفه‌ها را ابزاری برای تحت فشار قرار دادن این کشور‌ها جهت اتخاذ تدابیر سختگیرانه‌تر علیه تولید و توزیع این مواد می‌داند.

تنش‌های سیاسی با جاستین ترودو: روابط شخصی متشنج میان ترامپ و نخست‌وزیر کانادا یکی دیگر از دلایل احتمالی این اقدام است. ترامپ نمی‌خواهد به ترودو امتیاز سیاسی بدهد و او را به‌عنوان یک متحد قدرتمند معرفی کند. او با این اقدام، روایت خود را که کانادا را «ایالت ۵۱ آمریکا» می‌داند، تقویت می‌کند.

پیامد‌های اقتصادی برای کانادا

اعمال این تعرفه‌ها می‌تواند پیامد‌های گسترده‌ای بر اقتصاد کانادا داشته باشد، از جمله:

۱. ضربه سنگین به صنایع کلیدی

صنعت خودروسازی: اعمال تعرفه‌ها بر قطعات خودرو و وسایل نقلیه می‌تواند زنجیره تأمین را مختل کرده، هزینه‌های تولید را افزایش داده و درنهایت قیمت نهایی خودرو‌ها را بالا ببرد. به گزارش واشنگتن پست ۳۸ درصد از ارزش خودرو‌های وارداتی از مکزیک، از قطعات و اجزایی تشکیل شده که در ایالات متحده تولید می‌شوند. همچنین، بین ۱۷ تا ۳۶ درصد از اجزای مدل‌های کادیلاک که در آمریکا مونتاژ می‌شوند، از مکزیک تأمین می‌شود. قطعات خودرو بار‌ها از مرز‌های آمریکای شمالی عبور می‌کنند تا در نهایت به شکل یک وسیله نقلیه کامل در نمایشگاه‌های فروش قرار بگیرند. افزایش ۲۵ درصدی تعرفه‌ها، هزینه هر بار عبور این قطعات از مرز را افزایش داده و رقابت‌پذیری این صنعت را نابود خواهد کرد.

صنعت فولاد و فلزات: تعرفه‌های فولاد، هزینه مواد اولیه موردنیاز برای تولید بسیاری از محصولات را افزایش خواهد داد. این امر می‌تواند بر صنایعی نظیر ساخت‌وساز، تولید کالا‌های مصرفی و بسیاری از بخش‌های صنعتی تأثیر منفی بگذارد و درنهایت موجب کاهش رقابت‌پذیری و کند شدن فعالیت‌های اقتصادی شود.

۲. بحران در نظام بانکی و سرمایه‌گذاری

اثرات منفی این تعرفه‌ها به نظام بانکی و مؤسسات مالی نیز سرایت خواهد کرد. افزایش نکول وام‌های صنعتی، کاهش سودآوری و افت ارزش سرمایه‌گذاری‌ها ازجمله پیامد‌های احتمالی این بحران خواهد بود. همچنین، کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان می‌تواند باعث افت تقاضا و در نهایت کاهش فعالیت‌های اقتصادی و کاهش رشد شود.

بازار‌های مالی در انتظار طوفان؟

بازار‌های مالی با نگرانی تحولات اخیر را دنبال می‌کنند. واکنش بازار‌های بورس به این سیاست‌ها تاکنون محتاطانه بوده است، اما در صورت عملیاتی شدن تعرفه‌ها، شاهد افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی خواهیم بود. واشنگتن پست با نگرانی از روند بازار‌های مالی می‌نویسد: رأی‌دهندگان معمولاً به سختی می‌توانند بفهمند تعرفه‌ها چگونه کار می‌کنند، بنابراین ممکن است در کوتاه مدت علیه رئیس‌جمهور واکنش نشان ندهند. اما تحولات نامطلوب در بازار‌های مالی می‌تواند ترامپ را مجبور به تغییر مسیر کند. روز دوشنبه، این تعرفه‌ها باعث سقوط ۱.۸ درصدی شاخص S&P ۵۰۰ شد و در روز سه‌شنبه، این شاخص ۱.۲ درصد دیگر کاهش یافت. افزایش احتمال وقوع رکود تورمی – ترکیبی از تورم و رکود اقتصادی – که ناشی از این سیاست‌های تجاری است، می‌تواند وضعیت را بدتر کند. این یک چشم‌انداز تلخ برای آمریکایی‌هایی است که به ریاست‌جمهوری دوم ترامپ امیدوار بودند. شاید بازار‌های مالی بتوانند او را قبل از آنکه آسیب‌های اقتصادی به نقطه غیرقابل بازگشت برسند، متقاعد کنند تا از این سیاست‌ها دست بکشد.

تأثیرات بر ایالات متحده و اقتصاد جهانی

اعمال تعرفه‌های سنگین فقط به کانادا آسیب نمی‌زند. اقتصاد آمریکا نیز ممکن است از چند جهت تحت تأثیر قرار بگیرد:

افزایش قیمت کالا‌های وارداتی: که منجر به رشد تورم و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان آمریکایی خواهد شد. یکی از متغیر‌های کلیدی در این زمینه، میزان انتقال هزینه‌های تعرفه‌ای به قیمت نهایی کالا‌ها است. شرکت‌هایی که با هزینه‌های بالای واردات مواجه می‌شوند، ممکن است این افزایش قیمت را به مصرف‌کنندگان منتقل کنند. میزان این تأثیر بستگی به نحوه مدیریت هزینه‌ها توسط شرکت‌ها دارد.

واکنش منفی شرکت‌های بزرگ: بسیاری از صنایع آمریکایی، به‌ویژه خودروسازی و تکنولوژی، به زنجیره تأمین جهانی وابسته هستند و این اقدام می‌تواند هزینه‌های عملیاتی آنها را افزایش دهد. همچنین بازار‌های سهام در مواجهه با تهدید تعرفه‌های جدید، واکنش محتاطانه‌ای نشان داده‌اند. اگرچه اعلام تعرفه‌ها برای بسیاری از سرمایه‌گذاران قابل پیش‌بینی بود، اما امید به تعویق یا کاهش آنها همچنان باعث حفظ آرامش نسبی در بازار‌ها شده است.

احتمال مقابله به مثل: کانادا و دیگر کشور‌های آسیب‌دیده مانند مکزیک ممکن است در واکنش به تعرفه‌های آمریکا، اقدامات متقابلی را در نظر بگیرند. چنین اقدامی می‌تواند جنگ تجاری را تشدید کرده، روابط دیپلماتیک را پیچیده‌تر کند و موجب افزایش نوسانات اقتصادی شود.

آینده تجارت جهانی: چه اتفاقی خواهد افتاد؟

۱. تغییر در الگو‌های تجاری

کشور‌ها ممکن است به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای تجاری خود باشند تا وابستگی کمتری به بازار آمریکا داشته باشند. هنوز واکنش شرکای تجاری آمریکا را در نظر نگرفته‌ایم. به گزارش واشنگتن پست چین قبلاً تعرفه ۱۵ درصدی بر واردات مرغ، گندم، ذرت و پنبه آمریکایی اعمال کرده و تعرفه ۱۰ درصدی برای سورگوم، سویا، گوشت خوک، گوشت گاو، غذا‌های دریایی، میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی در نظر گرفته است. در همین حال، کانادا اعلام کرده است که تعرفه ۲۵ درصدی را بر ۲۱ میلیارد دلار کالا‌های آمریکایی اعمال خواهد کرد و این رقم را در عرض ۲۱ روز به ۸۷ میلیارد دلار افزایش خواهد داد. مکزیک نیز اعلام کرده که روز یکشنبه از اقدامات متقابل خود پرده برخواهد داشت. این تغییرات می‌توانند نقشه تجارت جهانی را متحول کرده و به شکل‌گیری ائتلاف‌های اقتصادی جدید منجر شوند.

۲. افزایش تنش‌های دیپلماتیک

تعرفه‌های جدید می‌توانند باعث تنش‌های دیپلماتیک میان کانادا، آمریکا و سایر کشور‌های جهان نظیر اروپایی‌ها به ویژه اوکراین و همسایه جنوبی یعنی مکزیک شوند. احتمال وقوع جنگ تجاری تمام‌عیار میان قدرت‌های اقتصادی بزرگ افزایش می‌یابد.

جمع‌بندی

آمادگی برای آینده‌ای نامشخص

روز سه‌شنبه، ترامپ بی‌تفاوتی خود را نسبت به همان رأی‌دهندگانی که او را به قدرت رساندند، آشکار کرد: با اعمال تعرفه‌های سنگین بر واردات از مکزیک، کانادا و چین – کشور‌هایی که مجموعاً ۴۰ درصد از صادرات و ۴۲ درصد از واردات آمریکا را تشکیل می‌دهند – ترامپ معیشت میلیون‌ها آمریکایی از طبقه کارگر، که عمدتاً طرفداران او هستند، را به خطر انداخت. با پیامد‌های بالقوه‌ای که می‌تواند از رکود اقتصادی گرفته تا تغییرات اساسی در بازار‌های جهانی داشته باشد، این مساله نیازمند واکنش سریع و استراتژیک از سوی دولت، کسب‌وکار‌ها و مردم است. در شرایطی که آینده روابط تجاری بین‌المللی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، رویکرد هوشمندانه و چابک کانادا در مواجهه با این بحران، می‌تواند تضمین‌کننده ثبات اقتصادی این کشور در سال‌های پیش‌رو باشد.