پشت پرده لغو تحریم های سوریه توسط دونالد ترامپ

دونالد ترامپ روز سه شنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ در سفر به عربستان سعودی اعلام کرد که همه تحریم‌های وضع شده علیه سوریه را لغو می‌کند تا به این کشور فرصت شکوفایی بدهد. وی همچنین اعلام کرد با احمد الشرع رئیس جمهور جدید سوریه ملاقات خواهد کرد.

لغو تحریم‌های سوریه از جانب ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا یک تغییری عمده در سیاست‌های این کشور در قبال سوریه محسوب می‌شود. ترامپ در سال ۲۰۱۹ و در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود یک بسته تحریمی گسترده موسوم به «قانون قیصر» را علیه سوریه بشار اسد اعمال کرد که جامع‌ترین بسته تحریمی ایالات متحده علیه این کشور محسوب می‌شد.

بخش اعظم قانون قیصر به تحریم‌های اقتصادی و مالی و بانکی مربوط می‌شود. این قانون همچنین برخی از صنایع سوریه ازجمله زیرساخت‌های تولیدات نظامی و بخش انرژی را تحریم کرده بود. وجه تسمیه این قانون به یک سرباز سوری با نام مستعار «قیصر» بازمی گردد که در سال ۲۰۱۴ از ارتش سوریه جدا شد و هزاران عکس از زندانیان سوریه‌ای را که شکنجه و کشته شده بودند منتشر کرد. این تصاویر که در صحت آن تردید‌هایی وجود دارد، در غرب بازتاب گسترده‌ای یافت و فشار‌های سیاسی و رسانه‌ای را علیه دولت سوریه افزایش داد.

البته سابقه تحریم سوریه از سوی واشنگتن به دهه هفتاد میلادی و اوایل رژیم حافظ اسد باز می‌گردد. آمریکا در سال ۱۹۷۹ سوریه را به عنوان کشور حامی تروریسم معرفی کرد و سپس در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۹ بسته‌های تحریمی گسترده‌ای علیه سوریه اعمال کرد. این تحریم‌ها تا حدی سوریه را از سیستم مالی جهانی جدا کرده و اقتصاد آن را با آسیب‌های زیادی مواجه ساخت.

ترامپ که در «مجمع سرمایه گذاری سعودی-آمریکایی» در ریاض سخنرانی می‌کرد گفت که این تصمیم را پس از گفت‌و‌گو با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه گرفته است. به گفته ترامپ اقداماتی در حال انجام است تا روابط عادی میان آمریکا و سوریه برقرار شود و قرار است مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، این هفته با همتای سوری خود دیدار کند.

در واکنش به سخنان ترامپ، اسعد الشیبانی، وزیر خارجه سوریه طی بیانیه‌ای گفت که این تصمیم نقطه عطفی در مسیر بازسازی کشور برای مردم سوریه است و ما آماده‌ایم تا رابطه‌ای مبتنی بر احترام متقابل، اعتماد و منافع مشترک با ایالات متحده ایجاد کنیم.

در پی انتشار این خبر، مردم سوریه در شهر‌های مختلف این کشور به خیابان‌ها ریخته و با بوق زدن‌های ممتد، توزیع شیرینی و شربت و شلیک تیر‌های هوایی، خروج کشورشان را از تحریم‌های چند دهه‌ای امریکا جشن گرفتند. همچنین گفته می‌شود پس از اعلام لغو تحریم‌های آمریکا، ارزش لیره سوریه در بازار آزاد به‌طور قابل توجهی افزایش یافت و نرخ آن به حدود ۱۰ هزار لیره به ازای هر دلار رسید.

در باره اهداف و انگیزه‌های ترامپ در لغو تحریم‌های سوریه، نکته قابل توجه اعلام این مسئله در سفر منطقه‌ای ترامپ و در ریاض می‌باشد که متضمن پیام آمریکا نسبت به دور جدیدی از سیاست‌های منطقه‌ای واشنگتن خصوصاً در مناسبات خود با اعراب می‌باشد. همچنین ترامپ به دلیل خودشیفتگی علاقه زیادی به نمایش‌های رسانه‌های و اعلام خبر‌های غافلگیرکننده دارد.

با این حال هنوز معلوم نیست مکانیسم و مراحل اجرایی لغو تحریم‌های سوریه به چه شکل خواهد بود و ترامپ در مقابل لغو تحریم‌ها چه امتیازاتی را از احمد الشرع مطالبه خواهد کرد.

به طور کلی و به شکل طبیعی، مهمترین خواسته دولت ترامپ از حاکمیت جدید سوریه، انقیاد کامل دمشق نسبت به سیاست‌های واشنگتن در منطقه خواهد بود. شاه بیت این سیاست فاصله گرفته سوریه از محور مقاومت و به طور خاص جمهوری اسلامی ایران و نیز عدم تعارض با رژیم صهیونیستی می‌باشد. در ادامه هیچ بعید نیست که کاخ سفید از سوریه جدید درخواست کند به روند عادی سازی و پروژه صلح ابراهیم بپیوندد.

شاید به همین دلیل است که برخی رسانه‌های آمریکایی در باره پشت پرده لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه به پیشنهادهای جنجالی احمد الشرع اشاره کرده‌اند که علاوه بر امتیازات کلان اقتصادی مانند دسترسی شرکت‌های آمریکایی به منابع معدنی سوریه، عادی سازی روابط با اسرائیل مطرح شده است.

این در حالی است که احمد الشرع که به طور موقت ریاست جمهوری سوریه را برعهده گرفته است، فاقد قدرت و ابزار‌های لازم در برابر اعمال فشار آمریکا و رژیم صهیونیستی بوده و برای حل مشکلات عدیده این کشور به ویژه در عرصه اقتصادی، ناچار به همسویی و به عبارت دقیقتر باجدهی به ترامپ می‌باشد.

از طرفی، کشور‌های بانفوذ از جمله ترکیه و عربستان سعودی نیز که به گفته ترامپ طرف مشاوره او در رفع تحریم‌ها بوده‌اند، به طور طبیعی برای نگاه داشتن سوریه در این مسیر تلاش خواهند کرد.

چنین افقی از آینده سوریه طبعاً نگران کننده خواهد بود، زیرا کشوری که سال‌های متمادی در جبهه مقاومت قرار داشت و با سیاست‌های توسعه طلبانه آمریکا و رژیم صهیونیستی مقابله می‌کرد، اینک وارد چرخه سازش و پیروی از سیاست‌های دشمنان خود شده است.

در چنین شرایطی عزت و استقلال سوریه زیر سوال رفته و قدرت این کشور بیش از پیش ضعیف خواهد شد، به ویژه آنکه رژیم غاصب به هیج وجه مایل به وجود یک ساختار مقتدر در همسایگی خود نیست و اشغالگری و بمباران زیرساخت‌های نظامی ـ امنیتی سوریه پس از فروپاشی نظام بشار اسد، نشانی از مقاصد شوم تل آویو نسبت به این کشور می‌باشد.

با این حال ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی در سوریه که از دیرباز مبتنی بر گفتمان مقاومت و ضد اشغالگری بوده است، وابستگی این کشور به آمریکا و اسرائیل را برنتابیده و به تعبیر رهبر معظم انقلاب دیری نخواهد پایید که جوانان غیور سوری کشور خود را از هیمنه بیگانگان آزاد خواهند کرد.