تنش پاکستان و هند و سناریوهای پیش‌رو

پس از حمله تروریستی توسط گروه (TRF) وابسته به لشکر طیبه در کشمیر تحت کنترل هند، دهلی‌نو، با متهم کردن اسلام‌آباد، مواضع تندی علیه آن اتخاذ کرد. تعلیق همکاری در پیمان آب‌های سند(هند پیمان آب‌های سند را به حالت تعلیق درآورده است، که بر اساس آن سالانه ۳۹ میلیارد متر مکعب آب از سیستم رودخانه سند از هند به پاکستان جریان می‌یابد. این پیمان، که تقسیم آب‌های رودخانه بین دو کشور را تنظیم می‌کند، مدت‌هاست که حتی در بحبوحه سال‌ها درگیری، نمادی از همکاری تلقی می‌شده است.)

بسته شدن مرز "اتاری-واگه"(گذرگاه زمینی نمادین اتاری-واگه، نقطه‌ای حیاتی برای تجارت و ارتباطات مردمی بین هند و پاکستان، با اثر فوری بسته شده است.) ممنوعیت ورود اتباع پاکستانی به هند(ورود شهروندان پاکستانی به هند به طور نامحدود به حالت تعلیق درآمده است.)

اخراج مشاوران نظامی(تمام مشاوران نظامی مستقر در کمیسیون عالی پاکستان در دهلی نو اخراج شده‌اند.)

و کاهش تعداد کارکنان کمیسیون عالی(هند از پاکستان خواسته است تا حضور دیپلماتیک خود در دهلی نو را از ۵۵ نفر به حداقل ۳۰ نفر کاهش دهد).

اتخاذ مواضع تند از سوی هند موجب شده دانشجویان، افراد متخصص و حتی کارکنان مسلمان کشمیری ساکن در شهرهای مختلف هند، با آزار و اذیت، تهدید و خشونت مواجه شوند.

بسیاری از گروه‌های افراطی هندو از کشمیری‌ها خواسته‌اند شهرهای هند را ترک کنند وگرنه با خشونت روبرو خواهند شد.

در مقابل مواضع دهلی‌نو، اسلام‌آباد نیز اقدامات دیپلماتیک تلافی‌جویانه علیه هند را اعلام کرد. شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، گفت: حریم هوایی پاکستان از همین لحظه به روی تمامی خطوط هوایی هندی و تحت بهره‌برداری هند بسته شد. نیز گذرگاه مرزی واگه بسته خواهد شد و وظایف تشریفاتی به حالت تعلیق در می‌آيد. همچنین پاکستان تمامی ویزاهای سارک صادر شده برای اتباع هندی را به حالت تعلیق درآورد و به تمامی هندی‌های حاضر در پاکستان، دستور داده شده است ظرف ۴۸ ساعت خاک این کشور را ترک کنند.

در ادامه با نامطلوب خواندن وابستگان نظامی، تعداد دیپلمات‌های کمیسیون عالی هند در اسلام‌آباد به ۳۰ نفر کاهش خواهد یافت.

پاکستان اعلام کرده که حق دارد تمامی توافقات دوجانبه با هند، از جمله توافقنامه ۱۹۷۲ سیملا را به طور موقت به حالت تعلیق درآورد. در نهایت پاکستان اعلام می‌کند که هرگونه تلاش برای منحرف کردن آب رودخانه‌های سند، به عنوان اقدام جنگی تلقی شده و با زور پاسخ داده خواهد شد.

فارغ از این که چه گروهی یا بازیگری در پشت صحنه تشدید تنش‌ها بین هند و پاکستان قرار دارد و یا تشدید تنش‌ها ناشی از مماشات با گروه‌های تروریستی باشد و یا حتی تلاش هند در ارتباط‌گیری با حکومت طالبان برای اثرگذاری بر سیاست‌های پاکستان و یا بالعکس استفاده ابزاری پاکستان از گروه‌های تروریستی نظیر لشکر طيبه بر علیه هند باشد، باید چنین عنوان کرد که این وضعیت یعنی تشدید تنش‌ها عمدتا به نفع بازیگران برهم زننده نظیر آمریکا و متحدانش در منطقه است. بسترسازی برای گسترش، انتشار و انتقال گروه‌های تروریستی نظیر داعش خراسان، از سیاست‌های تفرقه‌افکنانه و قدیم سرویس‌های جاسوسی-اطلاعاتی غرب و آمریکا است. با توجه به این مقدمه و مجال اندک، تنها به سناریوهای محتمل اشاره می‌شود.

سناریوی تشدید تنش‌ها میان هند و پاکستان

ا. سناریوی حملات سایبری و اطلاعاتی

در این سناریو، حملات متقابل سایبری و اطلاعاتی افزایش می‌یابد.

در واقع هر دو کشور با توجه به قابلیت‌های سایبری، احتمال دارد حملاتی به زیرساخت‌های حیاتی یکدیگر (مانند شبکه‌های برق، مخابرات و سیستم‌های بانکی) انجام دهند. این حملات می‌توانند با هدف جمع‌آوری اطلاعات یا ایجاد اختلال در عملکرد سیستم‌های دولتی و اقتصادی صورت گیرند. همچنین، عملیات روانی و انتشار اخبار جعلی برای تحریک افکار عمومی و بی‌ثبات‌سازی داخلی نیز محتمل است.

پیامد چنین سناریویی، ایجاد بی‌اعتمادی بیشتر، تحریک افکار عمومی، افزایش احتمال درگیری‌های فیزیکی، و آسیب به اقتصاد هر دو کشور.

۲.سناریوی دوم بروز درگیری‌های محدود مرزی

در این سناریو با توجه به سابقه درگیری‌های مرزی بین دو کشور، احتمال درگیری‌های محدود در امتداد خط کنترل لداخ در کشمیر و مناطق مرزی دیگر وجود دارد. این درگیری‌ها ممکن است شامل تبادل آتش توپخانه، حملات نفوذی نیروهای ویژه، و درگیری‌های مستقیم بین نیروهای مرزی باشد.

پیامد چنین سناریویی، افزایش تلفات نظامی و غیرنظامی، تشدید احساسات ملی‌گرایانه، و افزایش فشار بر دولت‌ها برای پاسخ نظامی گسترده‌تر خواهد بود.

۳. سناریوی سوم، عملیات پنهانی و نیابتی

در این سناریو، هر دو کشور سابقه حمایت از گروه‌های نیابتی در خاک یکدیگر را دارند. احتمال دارد هند و پاکستان از گروه‌های جدایی‌طلب و افراطی برای انجام حملات تروریستی و خرابکارانه در مناطق مرزی و شهرهای بزرگ استفاده کنند.

پیامد چنین وضعیتی، افزایش بی‌ثباتی داخلی، تخریب زیرساخت‌ها، و افزایش تلفات غیرنظامی خواهد بود. نمی‌توان دخالت مستقیم دولت‌ها در این حملات را پیش‌بینی کرد، اما این موضوع به تشدید بی‌اعتمادی و تنش‌ها دامن می‌زند.

۴. سناریوی چهارم، قطع کامل روابط دیپلماتیک و اقتصادی دو کشور هند و پاکستان است. در این سناریو با توجه به اقدامات دیپلماتیک تلافی‌جویانه، احتمال قطع کامل روابط دیپلماتیک و تجاری بین دو کشور وجود دارد. این امر شامل بستن سفارتخانه‌ها، ممنوعیت کامل سفر شهروندان، و توقف تمام مبادلات تجاری خواهد بود. البته احتمال تحقق این سناریو ضعیف است.

اما پیامد چنین وضعیتی، انزوای بیشتر دو کشور در عرصه بین‌المللی، آسیب به اقتصاد هر دو کشور (به ویژه اقتصاد پاکستان که وابستگی بیشتری به تجارت با هند دارد)، و از بین رفتن کانال‌های ارتباطی برای کاهش تنش‌ها، می‌باشد.

۵. سناریوی پنجم جنگ محدود و کنترل‌شده است.

این سناریو شامل درگیری نظامی محدود و هدفمند با استفاده از تسلیحات متعارف است. هر دو کشور ممکن است تلاش کنند تا اهداف راهبردی خاصی را بدون ورود به یک جنگ تمام‌عیار محقق کنند. این حمله می‌تواند شامل حملات هوایی به پایگاه‌های نظامی، تاسیسات زیربنایی، یا مواضع توپخانه‌ای باشد که پیامدهای آن تلفات نظامی، خسارت مالی، بی‌ثباتی منطقه‌ای و خطر تشدید تنش‌ها به یک جنگ هسته‌ای باشد.

۶. سناریوی آخر جنگ تمام عیار می‌باشد. بی‌شک اگر تنش‌ها به طور فزاینده‌ای تشدید شوند و تمام تلاش‌ها برای میانجی‌گری بین‌المللی شکست بخورد، احتمال وقوع یک جنگ تمام‌عیار وجود دارد. در این سناریو، هر دو کشور از تمام توان نظامی خود استفاده خواهند کرد که

پیامدهای ویران‌گری به دلیل داشتن تسلیحات هسته‌ای(در صورت استفاده هر دو کشور از آن) در پی خواهد داشت. تحقق این سناریو بسیار بعید است.

۷. در کنار سناریوهای فوق، سناریوی جنگ آب هم مطرح است. به این معنی که با تعلیق پیمان آب‌های رود سند توسط هند و تهدید پاکستان مبنی بر تلقی کردن هرگونه تلاش برای انحراف آب رودخانه‌ها به عنوان اقدام جنگی، می‌تواند منجر به یک بحران جدی شود. هرگونه اقدام یکجانبه از سوی هند برای تغییر مسیر آب رودخانه‌ها یا کاهش سهم پاکستان می‌تواند به عنوان یک اقدام تحریک‌آمیز تلقی شده و به درگیری نظامی منجر هم شود.

پیامد این سناریو می‌تواند کمبود آب در پاکستان، بحران کشاورزی، افزایش تنش‌های داخلی و احتمال درگیری نظامی باشد.

- نتیجه‌گیری

واقعیت این است که هند، پاکستان را مسئول واقعه تروریستی در منطقه گردشگری پهلگام می‌داند و با اتخاذ موضع بسیار تندی علیه این کشور، زمینه را برای تشدید تنش‌ها فراهم کرده است. بدون شک چنین موضعی با واکنش مشابه پاکستان مواجه شده است و این مساله سطح روابط سیاسی، اقتصادی و برخی همکاری‌ها در حوزه آبی- مرزی را تحت‌الشعاع خود قرار خواهد داد. بویژه که پاکستان در ماه‌های گذشته، با متهم کردن سرویس اطلاعاتی هند به حمایت از تحریک طالبان پاکستان (موسوم به تی‌تی‌پی) از افزایش تلفات نظامی در اثر حملات تی‌تی‌پی، ناخشنود و نگران بود. در هر حال نمی‌توان نقش هند در افزایش تنش‌های مرزی در مرز پاکستان با افغانستان را کتمان کرد. همچنین هند در طول سه سال گذشته به دلایل متعدد از جمله کاهش نقش پاکستان در افغانستان، به لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی از حکومت دوم طالبان حمایت کرده است، امری که به نوعی با چراغ سبز آمریکا صورت گرفته است. آمریکا، پاکستان را متهم به بازی دوگانه در خصوص افغانستان و حکومت سرپرست طالبان کرده است، لذا نقش‌آفرینی هند در افغانستان را به نفع خود تلقی می‌کند. در نهایت باید گفت هر گروهی که مسئول حمله تروریستی اخیر در کشمیر تحت کنترل هند است، بیشترین منفعت از تشدید تنش‌ها بین هند و پاکستان را آمریکا درو خواهد کرد.