در چند سال اخیر، تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز و غرب آسیا، به ویژه با طرح کریدور زنگزور و کریدور داوود، امنیت و منافع ایران و کشورهای منطقه را با چالشهای جدی مواجه کرده است. این دو کریدور که با حمایت بازیگران فرامنطقهای مانند رژیم صهیونیستی و برخی قدرتهای غربی پیش میروند، نهتنها مرزهای سیاسی منطقه را دگرگون میکنند، بلکه میتوانند توازن قوا را بهنفع جریانهای ضد مقاومت تغییر دهند. در این تحلیل، ابعاد ژئوپلیتیکی این دو پروژه و تأثیرات آن بر ایران و همپیمانانش بررسی میشود.
کریدور زنگزور: تهدید علیه حاکمیت ارمنستان و انزوای ایران
رئیسجمهور آذربایجان اخیراً اعلام کرد که «کریدور زنگزور تا بهار سال آینده بهطور کامل آماده خواهد شد». این کریدور که از طریق استان سیونیک (زنگزور) در ارمنستان میگذرد، آذربایجان را به نخجوان و سپس ترکیه متصل میکند. اما پیامدهای این طرح فراتر از یک مسیر ترانزیتی ساده است:
۱_ تحریم ژئوپلیتیکی ایران:
ایران همواره از طریق مرز نوروزآباد و استان سیونیک تنها مسیر زمینی خود به ارمنستان و اروپا را حفظ کرده است. با تکمیل کریدور زنگزور، این مسیر تحت کنترل باکو و آنکارا قرار میگیرد و ایران ممکن است به حاشیه رانده شود.
رهبر معظم انقلاب، در دیدار با نخستوزیر ارمنستان در سال گذشته تصریح فرمودند: «جمهوری اسلامی ایران مسیر زنگزور را به ضرر ارمنستان میداند».ایران بارها درباره پیامدهای ژئوپولیتیکی کریدور فرامنطقهای ابراز نگرانی کرده و هشدار داده که هرگونه تغییر در وضعیت تنها گذرگاه زمینی خود با ارمنستان از طریق استان سیونیک، عبور از خط قرمز تهران محسوب میشود.
۲_تغییر توازن قوا به نفع ترکیه و آذربایجان:
ـ این کریدور بخشی از پروژه بزرگتر «اقتدار جنوبی» ترکیه است که هدف آن ایجاد یک کمربند ترکزبان از آناتولی تا آسیای مرکزی است.
- در صورت قطع ارتباط ایران با ارمنستان، آنکارا و باکو میتوانند فشار بیشتری بر ایروان وارد کنند تا از مسیرهای جایگزین برای دور زدن ایران استفاده شود.
۳_ تهدید تمامیت ارضی ارمنستان:
- استان سیونیک تنها گذرگاه ارمنستان به ایران است. اگر این منطقه تحت نفوذ آذربایجان قرار گیرد، احتمال تجزیهطلبی در آینده افزایش مییابد.
کریدور داوود: سناریوی صهیونیستی برای تجزیه سوریه و تهدید مقاومت
در سوی دیگر خاورمیانه، رژیم صهیونیستی با همکاری گروههای تجزیهطلب، پروژه کریدور داوود را برای ایجاد یک مسیر استراتژیک از جولان تا فرات پیش میبرد. این طرح بخشی از نقشه «اسرائیل بزرگ از نیل تا فرات» است و پیامدهای خطرناکی دارد:
۱_ تجزیه سوریه و اشغال نظامی:
- درگیریهای اخیر در سویدا بین مسلحین جولانی و دروزیها، نشاندهنده تلاش برای تخلیه نظامی این منطقه و اتصال آن به مناطق تحت کنترل قسد (نیروهای کرد سوریه) است.
- هدف نهایی، ایجاد یک کریدور از جولان تا حسکه و سپس عراق است تا رژیم صهیونیستی بتواند نفوذ خود را در شرق سوریه تثبیت کند.
۲_ تهدید منافع ایران و ترکیه:
- این کریدور، محور مقاومت را تضعیف میکند، زیرا حضور ایران در سوریه و عراق را با چالش مواجه میسازد.
- از سوی دیگر، ترکیه نیز با ایجاد یک کردستان خودمختار در شمال سوریه مخالف است و این طرح میتواند تنش بین آنکارا و تلآویو را افزایش دهد.
۳_ تأثیر بر امنیت منطقه:
- تشکیل این کریدور به معنی رسمیتیابی حضور نظامی رژیم صهیونیستی در سوریه و عراق است و میتواند به درگیریهای گستردهتر دامن بزند.
نتیجهگیری:
هر دو کریدور زنگزور و داوود، بخشی از یک بازی بزرگ ژئوپلیتیکی برای تحمیل نظم جدید بر منطقه هستند. در صورت تکمیل این پروژهها، ایران با چالشهای زیر روبهرو خواهد شد:
- انزوای جغرافیایی در قفقاز و کاهش نفوذ در ارمنستان.
- تضعیف جایگاه راهبردی در سوریه و عراق.
- تقویت جریانهای ضد مقاومت تحت حمایت اسرائیل و غرب.
راهکار مقابله با این سناریوها، تقویت همکاریهای منطقهای با ارمنستان، سوریه و عراق و همچنین افزایش حضور امنیتی_ اقتصادی در کریدورهای حیاتی است.