نگاهی بر انتخابات آتی پارلمانی عراق

عراق به‌عنوان یکی از کشور‌های کلیدی غرب آسیا، همواره نقش محوری در تحولات ژئوپلیتیکی منطقه ایفا کرده است. این کشور با داشتن منابع عظیم انرژی، ترکیب جمعیتی متنوع و موقعیت جغرافیایی حساس، همواره صحنه رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. انتخابات پارلمانی عراق که قرار است در آبان‌ماه ۱۴۰۴ برگزار شود، نقطه‌ای تعیین‌کننده در مسیر آینده سیاسی و امنیتی این کشور خواهد بود.

نظام سیاسی عراق بر پایه قانون اساسی ۲۰۰۵ و توافقات پس از سقوط صدام بنا شده و ساختاری پارلمانی دارد. رئیس‌جمهور توسط پارلمان انتخاب می‌شود، نخست‌وزیر با معرفی فراکسیون اکثریت شکل می‌گیرد و ترکیب کابینه باید در چارچوب سهمیه‌بندی طایفی و قومی (شیعه، سنی، کرد) مورد توافق قرار گیرد. به همین دلیل، هر انتخاباتی در عراق نه‌تنها بازتاب‌دهنده رقابت داخلی است، بلکه عرصه‌ای برای تعامل و مداخله بازیگران خارجی نیز محسوب می‌شود.

انتخابات پارلمانی آبان ماه عراق، ششمین دوره انتخابات پارلمانی بعد از سقوط صدام و حزب بعث است. این انتخابات در ۱۹ استان برگزار خواهد شد و از جمعیت ۴۶ میلیونی عراق، ۲۹ میلیون واجد شرایط برای شرکت در این انتخابات است که نسبت به دوره قبل، ۴ میلیون افزایش داشته است. این انتخابات به شکل استانی برگزار می‌گردد و رأی به لیست‌ها داده می‌شود. هر لیستی که حداقل ۳۰ هزار رأی بیاورد، یک نفر را وارد پارلمان می‌کند. لازم به ذکر است که پارلمان عراق ۳۲۸ کرسی دارد که ۸۳ نفر باید از بانوان باشد.

انتخابات پارلمانی عراق در آبان‌ماه ۱۴۰۴ نقطه عطفی در مسیر تحولات سیاسی و امنیتی این کشور و به تبع آن منطقه است. اهمیت این انتخابات از آن جهت است که نه‌تنها توازن قوای داخلی عراق را بازتعریف خواهد کرد، بلکه بر آینده محور مقاومت و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در معادلات راهبردی غرب آسیا نیز تأثیر مستقیم خواهد گذاشت.

سیستم انتخاباتی جدید (بازگشت به روش سانت لیگو) موجب خواهد شد که احزاب بزرگ و ائتلاف‌های فراگیر شانس بیشتری برای کسب کرسی‌های پارلمان داشته باشند، در حالی که احزاب کوچک و مستقلین تضعیف خواهند شد. این تغییر عملاً زمینه را برای ائتلاف‌های بزرگ شیعی، سنی و کُرد فراهم می‌سازد.

در سطح داخلی، جریان‌های اصلی عراق شامل سه قطب شیعی (الإطار التنسیقی و متحدانش، جریان صدر و نیرو‌های مدنی نزدیک به غرب)، قطب سنی (ائتلاف تقدم، سیاده، عزم و حصن) و قطب کُرد (حزب دموکرات کردستان، اتحادیه میهنی کردستان، نسل جدید و...) خواهند بود. غیبت احتمالی مقتدی صدر یا نحوه ورود او به انتخابات، یکی از متغیر‌های کلیدی و تعیین‌کننده معادلات شیعیان است.

در سطح خارجی، کشور‌های مختلف در تلاشند تا نتیجه انتخابات را به نفع خود مهندسی کنند. جمهوری اسلامی ایران در پی انسجام جریان شیعی و رأی آوری این جریان است؛ آمریکا به دنبال مهار محور مقاومت و تضعیف قانون حشد الشعبی؛ عربستان و امارات در پی تقویت جریان‌های سنی و ایجاد «جریان سوم شیعی»؛ ترکیه متمرکز بر شمال عراق و پرونده پ. ک. ک و فرانسه به دنبال پر کردن خلأ احتمالی آمریکا در حوزه امنیتی و نظامی است.

پیروزی جریان الإطار التنسیقی منوط به انسجام داخلی، حفظ پایگاه اجتماعی در جنوب و مرکز و ایجاد ائتلاف‌های پس از انتخابات است.

این انتخابات نه تنها صحنه رقابت سیاسی داخلی، بلکه میدان آزمون برای مهندسی منطقه‌ای است؛ مسیری که در صورت موفقیت محور مقاومت، عراق را به کانون ثبات و در صورت شکست، به صحنه تشدید بحران‌های فرقه‌ای و نفوذ بیگانگان بدل خواهد کرد.