چرا عربستان سعودی به دنبال امضای پیمان امنیتی با آمریکا است؟

پیش از عملیات طوفان الاقصی و آغاز جنگ فرسایشی میان جنبش حماس و رژیم صهیونیستی، عادی سازی روابط میان ریاض- تل‌آویو، پرونده نخست تیم سیاست خارجی- امنیت ملی آمریکا در منطقه غرب آسیا بود. دموکرات‌ها جهت ایجاد کمربند امنیتی- اقتصادی در برابر کریدور «یک کمربند- یک جاده» چین، ایجاد موازنه در برابر خیزش ژئوپلیتیکی روسیه و مهار نفوذ طبیعی محور مقاومت در منطقه غرب آسیا کمپین دیپلماتیکی برای عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و عربستان ایجاد کردند. شروط سه‌گانه سعودی برای قبول این توافق دریافت «امتیاز حق غنی‌سازی غیرنظامی در داخل خاک سعودی»، «توسعه روابط اقتصادی- فنی با واشنگتن» و در نهایت «توافقنامه استراتژیک دفاعی با آمریکا» بود. نکته جالب توجه آن است که پیش ازحمله هفتم اکتبر، عربستانی‌ها انگیزه و برنامه‌ای برای حمایت از حقوق فلسطینی‌ها، مانند حق تشکیل دولت مستقل فلسطین نداشتند، اما وقایع پس از طوفان الاقصی سبب شد تا مقامات این کشور عربی برای فرار از اتهام خیانت به جهان اسلام و انتقادات داخلی، شرط تشکیل دولت فلسطین را به شروط خود اضافه نماید. اکنون محمد بن سلمان برای رسیدن به اهداف راهبردی خود ابتدا باید زمینه پایان جنگ در غزه و آغاز مذاکرات فلسطینی- اسرائیلی در راستای ایده دو دولت دنبال نماید.
با شکست ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ و پیروزی دموکرات‌ها، مقامات عربستانی در مواجه با تهدیدات منطقه‌ای-بین‌المللی وارد مرحله «تدافعی» شده و سعی کردند تا از طریق بهبود روابط با کشور‌های همسایه (قطر، ترکیه، ایران و رژیم صهیونیستی) و متنوع سازی سبد متحدان راهبردی (چین، روسیه، هند، کره جنوبی و آمریکا) سطح تهدیدات بیرونی علیه جانشینی ولیعهد و امنیت پادشاهی را به حداقل کاهش دهند. یکی از پیامد‌های عملیات طوفان الاقصی به عمق سرزمین‌های اشغالی برهم خوردن میز مذاکرات میان سعودی- اسرائیل و تعویق آن تا زمان نامعلومی است. در دوران جدید اعضای راست‌گرای کابینه نتانیاهو به مانند گذشته در برابر امتیاز‌های همچون حق غنی‌سازی یا خرید تسلیحات پیشرفته از سوی سعودی نمی‌توانند انعطاف نشان دهند و در عین حال دستگاه سیاست خارجی سعودی با وجود کشتار سازمان یافته زنان و کودکان فلسطینی امکان محدودی برای ادامه مذاکرات تطبیع برخوردار است.
با وجود تمایل پایدار عربستان برای قرار گرفتن در ذیل چتر دفاعی آمریکا، اما تشدید تنش‌ها میان تهران- تل‌آویو این میل فزاینده را در میان سعودی‌ها افزایش داد. پس از شلیک بیش از ۳۰۰ پرتابه موشکی- پهپادی مستقیم به سمت اهداف نظامی در فلسطین اشغالی، مقامات سعودی میزان آسیب پذیری خود در برابر توان بازدارندگی ایران درک کردند. در دستگاه تحلیلی مقامات امنیتی عربستان اگر توافق پکن ناپایدار باشد، آنگاه تاسیسات نفتی آرامکو یا مراکز نظامی سعودی تبدیل به اهدافی آسان برای قدرت آتش مقاومت خواهند بود. برهمین اساس در جریان سفر آنتونی بلینکن به عربستان برای شرکت در نشست مشترک با وزرای خارجه اعضای شورای همکاری خلیج فارس پیشنهاد تشکیل ائتلاف پدافندی منطقه‌ای را ارائه داد. به نظر می‌رسد در حالی که سعودی به دنبال رسیدن به توافق دوجانبه دفاعی با آمریکا است، اما مقامات آمریکایی به مانند چند سال اخیر خواهان شکل گیری سیستم پدافندی عربی- عبری در برابر تهدیدات محور مقاومت هستند.
به گزارش وال استریت ژورنال، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت بایدن در پاسخ به سوالی در خصوص توافق دفاعی استراتژیک میان ریاض- واشنگتن گفت با وجود پیشرفت زیادی که در این زمینه میان دو طرف حاصل شده، اما آمریکا بدون عادی سازی روابط میان ریاض- تل‌آویو حاضر به نهایی کردن و امضای این توافق نخواهد بود. بیان چنین فکتی از سوی سالیوان نشان دهنده نوع نگاه بایدن به جایگاه منطقه است. برای کاخ سفید تهدید فزاینده ایران علیه منافع عربستان سعودی و مشروعیت خادم الحرمین در میان افکار عمومی جهان اسلام اهمیت زیادی ندارد؛ بلکه آنچه اهمیت دارد مهار نفوذ چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه است. آمریکایی‌ها به خوبی از این نکته آگاه هستند که برای عملیاتی کردن کریدور «هند- خاورمیانه- اورپا» چاره‌ای جز شکست طلسم هفتادوپنج ساله میان رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی ندارند.
ملاحظات مختلف و منافع هر یک از بازیگران ذی‌نفع در جریان بحران فلسطین و ادغام رژیم صهیونیستی در خاورمیانه عربی سبب ظهور راه‌وحلی به هم پیوسته شده که تحقق هر یک از آنها به یکدیگر وابسته است. برهمین اساس بلینکن، سالیوان، برنز و مک گورک با سفر به کشور‌های مختلف منطقه خواهان رسیدن به فرمولی برای پایان جنگ غزه، تشکیل دولت مستقل فلسطین و عادی سازی روابط میان ریاض- تل‌آویو هستند. حال در ماه‌های باقی مانده تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، محمد بن سلمان امیدوار است تا بتواند از طریق عادی سازی روابط با تل‌آویو، امتیاز‌های راهبردی در حوزه اتمی- نظامی دریافت کند. قرار گرفتن سعودی در ذیل چتر دفاعی آمریکا این امکان را در اختیار عربستانی‌ها قرار خواهد داد تا با «ریسک» کمتری روند متنوع سازی و توسعه سبد اقتصادی را دنبال نمایند. حال باید منتظر ماند و دید که آیا تنش‌ها در منطقه مهار یا آنکه آتش جنگ غزه به سایر نقاط منطقه نیز کشیده خواهد شد؟