از سرگیری مذاکرات آتش‌بس در غزه

در حالی که نگاه تمام تحلیلگران به تحولات جاری در «مرز آبی» فلسطین اشغالی- لبنان دوخته شده است، «تایمز اسرائیل» از چراغ سبز جنبش اسلامی حماس برای رسیدن به نقطه آتش‌بس خبر داد. در این خط خبری رسانه‌های عبری مدعی شدند که طرف فلسطینی با کنار گذاشتن شرط تعهد از طرف اسرائیلی برای عدم حمله مجدد به غزه خواستار اخذ تعهد کتبی از بازیگران میانجی برای تضمین عدم بدعهدی طرف اسرائیلی در مرحله اول و دوم آتش‌بس شده است. همزمان با این انتشار این خبر برخی منابع از مذاکرات غیرمستقیم طرفین منازعه در دوحه- قاهره و احتمال سفر ویلیام برنز به قطر خبر می‌دهند. با وجود افزایش امیدواری در خصوص برقراری آتش‌بس در غزه، اما به نظر می‌رسد عدم وجود چشم انداز روشن در خصوص پایان جنگ غزه، سبب ایجاد اخلال جدی در روند آزادی اسرا خواهد شد. در ادامه این یادداشت سعی خواهیم کرد تا به بررسی ملاحظات حماس و محور مقاومت برای پذیرش بدون ضمانت طرح سه مرحله‌‍ای آمریکا بپردازیم.
در آخرین ساعات سی‌ویکم مه، جو بایدن در جمع خبرنگاران آمریکایی با رونمایی از طرح سه مرحله‌ای آتش‌بس در نوار غزه، از تلاش برای برقراری صلح فراگیر در خاورمیانه گفت! پس از اعلام موافقت اولیه از سوی طرف اسرائیلی- فلسطینی، این طرح به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید. براساس اطلاعات منتشر شده در رسانه‌ها قرار است تا در مرحله اول این طرح علاوه بر توقف جنگ، زمینه برای تبادل اسرا و اجساد کشته شده فراهم گردد. علاوه بر این روزانه ۶۰۰ کامیون اجازه عبور از مرز با هدف ارسال کمک‌های بشردوستانه پیدا خواهند کرد. در مرحله دوم آمریکایی‌ها بدون ارائه تضمینی برای پایان جنگ خواستار تبادل تمامی اسرا در ازای عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از غزه شدند. در مرحله سوم نیز قرار است تا طرفین بر سر طرحی جامع جهت بازسازی نوار غزه مذاکره کرده و به تفاهم برسند.
مهم‌ترین چالش طرح فوق فقدان تضمین معتبر در خصوص پایبندی طرف اسرائیلی برای عقب نشینی کامل از غزه و توقف جنگ است. به عبارت دیگر زمانی که تمام اسرای صهیونیست آزاد شوند، آیا «بی بی» همچنان متعهد به قطعنامه شورای امنیت خواهد بود یا آنکه با دست آویز قرار دادن بهانه‌ای تازه بار دیگر برای تخریب کامل غزه وارد این باریکه فلسطینی نشین خواهد شد؟ همین موضوع سبب شد تا در چند هفته اخیر جنبش حماس نسبت به پذیرش این طرح تردید داشته باشد. برای شکست این بن بست بازیگران میانجی به میدان آمده و خواستار ارائه ابتکاری جدید برای رسیدن به نقطه توافق شدند. در پاسخ به این درخواست تیم مذاکره کننده فلسطینی اعلام کرد که دیگر اصراری بر گرفتن تعهد از تل‌آویو ندارد، اما بازیگران میانجی باید تعهد شفاهی خود را مکتوب کرده و به آن پایبند باشند. پیش‌بینی می‌شود در هفته‌های آینده اگر شروط جدید حماس مخقق شود باید منتظر برقراری آتش‌بس در باریکه غزه باشیم.
در این روند مهم‌ترین چالش باقی مانده در میان اعضای جبهه مقاومت، پاسخ به معمای حمله اسرائیل به جنوب لبنان است. مقاومت لبنان بار‌ها اعلام کرده است که با توقف جنگ در غزه، آنها نیز عملیات‌های هدفمند خود را علیه اشغالگران متوقف خواهند کرد. با این حال نگرانی اصلی مقاومت آن است که با توقف جنگ در غزه، ماشین جنگی اسرائیل با تمام قوا حمله به جنوب لبنان را در دستور کار خود قرار دهد. با آنکه حزب الله از توان آفندی بالایی برای عقب راندن دشمن برخوردار است، اما هرگونه درگری احتمالی در این کشور عربی می‌تواند ضربه‌های جدی به اقتصاد بیروت وارد کند. برهمین اساس لازم است تا در جریان مذاکرات آتش‌بس به مسئله توقف همزمان درگیری‌ها در جبهه شمالی و غزه توجه ویژه‌ای شود.
پذیرش قطعنامه ۲۷۳۵ شورای امنیت از سوی جنبش حماس و رژیم صهیونیستی می‌تواند زمینه برقراری آتش‌بس دائم در غزه را فراهم آورد، اما شرط لازم برای تحقق این خواسته ورود مستقیم بازیگران منطقه‌ای- بین‌المللی به این مناقشه و مهار ماشین جنگی رژیم است. تجربه تاریخی ثابت کرده است که صهیونیست‌ها به هیچ تعهد بین‌المللی و دوجانبه پایبند نبوده و تنها به دنبال تحقق اهداف توسعه طلبانه خود در قبال سرزمین فلسطین هستند. دولت بایدن باید با درک شرایط میدانی در غزه و برنامه ریزی تل‌آویو برای لشگرکشی به لبنان در سیاست‌های خود در قبال «متحد قدیمی» تجدید نظر کرده و اجازه صدور بحران خارج از سرزمین‌های اشغالی را ندهد. تعلل دموکرات‌ها در قبال تحولات جاری در شرق مدیترانه می‌تواند بیش از پیش به ریزش آرای بایدن و تقویت کمپین انتخاباتی ترامپ کمک کند.