پشت پرده تحرکات عربستان علیه ایران

نقش عربستان سعودی در حمایت از آشوب ها و اغتشاش ها در ایران بر هیچ کسی پوشیده نیست و این کشور تمام توان خود را در ابعاد رسانه ای و مالی به کار گرفت تا از این آشوب ها دستاوردی برای خود کسب کند. اکنون نیز با شکست پروژه آشوب ها و عدم موفقیت محور غربی- عبری- عربی در گسترش پروژه آشوب و جنگ داخلی پیام هایی از سعودی ها دریافت می شود که به دنبال مذاکره با ایران هستند. به گونه ای که  عبدالرحمن الجمعه، نماینده دائم عربستان در اتحادیه عرب جمعه طی روزهای گذشته و بعد از شکست پروژه آشوب در  ایران گفت که ایران همسایه ما است و عربستان همواره برای رسیدن به توافق با ایران دستش به سوی این کشور دراز است؛ توافقی که به موجب آن آن چه اقدامات بی ثبات کننده ایران در کشورهای عربی می‌خواند، متوقف شود.

از این رفتارهای متناقض و متفاوت عربستان سعودی که از یک سو از اغتشاش ها حمایت می کند و از سوی دیگر به دنبال مذاکره با ایران است، چند نکته قابل تامل است:

1- عربستان سعودی در آشوب های اخیر در ایران نقش هماهنگ کننده و تحریک کننده داشت. منظور از نقش هماهنگ کنندگی در واقع حمایت های مالی است که سعودی ها انجام دادند و محور حمایت های مالی بودند. نقش تحریک کنندگی نیز توسط شبکه سعودی اینترنشنال بود که با اخبار جعلی و با هدف ایجاد جنگ داخلی به دنبال تحریک اقوام ایران بودند. در این میان تمرکز عربستان سعوی بر مناطق مستعد قومی و به ویژه شرق ایران همچون سیستان و بلوچستان متمرکز بود. شکست پروژه جنگ قومی در ایران اولین شکست سعودی ها در مرحله ایجاد جنگ داخلی بود.

2- عربستان سعودی در سطوح منطقه ای و طی چندوقت اخیر شکست های متعددی را متحمل شده است. مهمترین شکست آنها در عراق و یمن بود. در عراق، سعودی ها به دنبال پروژه جنگ شیعی- شیعی بودند تا گروه های مقاومت در این کشور تضعیف شوند و شرایط برای محورمقاومت در عراق وارونه شود. اما نه تنها پروژه جنگ شیعی- شیعی با شکست مواجه شد بلکه یک دولت همراه با مقاومت در عراق زمام امور را به دست گرفت. در یمن نیز عربستان بارها اعلام کرد که به دنبال تمدید آتش بس است، اما انصارالله اعلام کرد که تنها با پذیرش شروطی که سعودی ها در اوایل آتش بس پذیرفته اند حاضر به تمدید مجدد آن هستند. هدف نهان عربستان از تمدید آتش بس این بود که منابع زیرزمینی در یمن را به غارت ببرند و تنها عاملی که این شرایط را فراهم می کرد، تمدید آتش بس بود. البته دلایل و اهداف دیگری همچون سروسامان دادن به شورای ریاستی و اختلافات با امارات در جنوب در تمایل عربستان به تمدید آتش بس نقش داشتند. اکنون مشاهده می شود که انصارالله در موضع آفندی قرار گرفته و اجازه غارت منابع انرژی را به هیچ کشوری نمی دهد. این شرایط منجر به این شده که جایگاه عربستان در سطح منطقه ای تضعیف شود و همین عاملی در جهت گرایش ریاض به سمت تهران باشد.

3- تا قبل از وقوع اغتشاش ها در ایران، پنج دور مذاکره بین ایران و عربستان صورت گرفته بود و دوطرف مترصد این بودند که دور ششم بدون واسطه و در سطحی بالاتر از دوره های قبلی برگزار شود. اما با حمایت های عربستان از آشوب گران این مذاکرات به حالت تعلیق درآمده است و همین شرایط را برای بن سلمان و حاکمان این کشور سخت خواهد کرد. زیرا یکی از مسائلی که بن سلمان آن را پیروزی در عرصه دیپلماسی برای خود می دانست، انجام گفتگوها با ایران و رسیدن به یک نقطه ای از موضوعات سیاسی با ایران بود که با آن مخالفان داخلی خود را در حالتی از سکوت قرار داده بود. زیرا بسیاری از مخالفان بن سلمان معتقد بودند که وی به دنبال عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی است و این یک شکست بزرگ برای عربستان محسوب می شود. اما بن سلمان از برقراری مذاکره با ایران از یک سو به دنبال جواب دادن به این مخالفان بود که وی تنها به دنبال رابطه با رژیم صهیونیستی نیست و دیپلماسی همه جانبه را درنظر دارد و از سوی دیگر به دنبال تعامل با ایران در جهت کاهش شکست های منطقه ای خود بود تا مخالفان خود را از این طریق محدود کند. بنابراین پیام اخیر سعودی ها مبنی بر مذاکره با ایران براساس همین سناریو است که بن سلمان به دنبال آن است.

ارزیابی نهایی

عربستان سعودی در اتفاقات اخیر در پازل آمریکایی- صهیونیستی بازی کرد که محور حمایت های مالی قرار گرفت و همین منجر به این شده که ریاض یک تغییر آشکاری در سیاست های خود ایجاد کند. البته این تغییر راهبرد مقطعی و درظاهر است و سعودی ها هیچ وقت به دنبال تغییر رویکردهای خود نبوده اند. شکاف هایی که عربستان با آمریکا طی چندوقت اخیر پیدا کرده است و شکاف هایی که در سرزمین های اشغالی وجود دارد نشان دهنده ائتلاف شکننده ای است که نهایتاً دوماه بیشتر دوام نیاورد. برمبنای همین مسائل و سرخوردگی سعودی ها از مسائل اخیر، سران این کشور به دنبال احیای مذاکرات با ایران هستند، زیرا از منظر سعودی ها، ایران با وقوع این اتفاقات در موضع ضعف قرار می گرفت و وارد یک روند درگیری داخلی می شد. شکست همه ی این سناریوها در کنار شکست های منطقه ای اخیر مقامات سعودی را به این نتیجه رسانده که به جای تقابل با ایران همان سیاست تعامل را در پیش گیرند.